Başbakanlık Hazine ve Dış ticaret Müsteşarlığından:

Özel Finans Kurumları Kurulması Hakkında 83/7506 Sayılı Kararname Eki Karara İlişkin Tebliğ

Madde 1-16/12/1983 tarih ve 83/7506 sayılı Kanun Hükmünde Kararname gereğince, Türkiye'de kurulmuş ve kurulacak olan Özel Finans Kurumları bu Tebliğ hükümlerine tabidir.

h) Kâr ve Zarara Katılma Hakkı Veren Hesaplar: Finans kurumuna, "kâr ve zarara katılma hesabı akdi" karşılığında en çok 5 yıl için yatırılan ve bu fonların Tebliğ'de belirtilen esaslara göre kullanılmasından doğacak kâr veya zarara katılma sonucunu doğuran gerçek ve tüzel kişilere ait fonlardır.

ı) Kâr ve Zarara Katılma Hesabı Akdi:

Kurum ile kâr ve zarara katılma hesabına para yatıran hesap sahipleri arasındaki hukuki ve mali ilişkileri düzenleyen, tek tip, yazılı bir akittir. Bu akdin esasları Banka'ca belirlenir.

i) Kâr ve Zarara Katılma Yatırım Akdi:

Kurum ile kâr ve zararlarına katılmayı amaçlayıp belirli sürelerle sınırlı olarak fon tahsis ettiği gerçek ve tüzel kişiler arasındaki hukuki ve mali ilişkileri düzenleyen, tek tip, yazılı bir akittir. Bu akdin esasları Banka'ca belirlenir.

j) Alım Satım Akdi:

İşletmeleri için gayrimenkul, ham ve yarı mamul maddeler ile teçhizat ve makina temini amacıyla başvuranlara sözkonusu malların üçüncü şahıslardan peşin satın alınıp, vadeli satılması işlemini düzenleyen bir akittir. Kurum satın alma ve satış akdini, sözleşme serbestisi dahilinde, ancak aynı anda tamamlar.

k) Kira Akdi (Leasing):

Mal ve hizmet üretimine yönelik teçhizatın mülkiyeti Kurum'da kalmak koşulu ile sözleşme serbestisi dahilinde işletmelere kiraya verilmesidir.

l) Birim Hesap Değeri:

"Birim Değeri" ile "Hesap Değeri"nin çarpılması sonucu bulunan ve katılma hesabı akdi sahibinin üzerinde hak iddia edebileceği, TL. cinsinde ifade edilen, günlük veya haftalık olarak hesap edilen meblağa gösterir. Birim Hesap Değerinin tespitine ilişkin bir örnek "Ek"tedir.

m) Birim Değeri:

Zarar veya kâr edildiğinde değişen bir birimdir. İlk gün için 100 olarak kabul edilen Birim Değeri; zarar veya kâr kayıtlarının yapıldığı günlerde, vadelerine göre ayrılmış beher fonda mevcut aktifler değeri toplamının, bir önceki gün mevcut hesap değeri toplamına bölünmesi ile bulunan ve günlük veya haftalık olarak hesaplanıp ilân edilen, bir "ağırlık" birimidir.

n) Hesap Değeri:

Hesap değeri, Kurum'un katılma hesaplarına fon kabul ettiği ilk gün; hesap sahibince yatırılan meblağın 100 olarak kabul edilen "Birim Değere" bölünmesi suretiyle bulunur. Hesap değerinin müteakip günlerdeki hesaplanması ise aşağıdaki şekilde yapılır:

Para yatıran veya çeken şahsa ait hesap değerine, hesap sahibince yatırılan veya çekilen miktarın "Birim Değere" bölünmesi ile bulunacak oranın, para yatırılmışsa eklenmesi, para çekilmişse çıkarılması suretiyle bulunur.

o) Kurum Hesabı:

Kurum'un, anonim şirket olarak Türk Ticaret Kanunu ve ilgili diğer mevzuat gereğince tutmak zorunda olduğu hesaplardır. Bu hesaplar, özel cari hesaplardan ve kâr ve zarara katılma hakkı veren hesaplardan ayrı olarak muhasebeleştirilir.

p) Özkaynak; kurumların ödenmiş sermayeleri ve yedek akçeleri toplamından oluşur.

r) Ödenmiş sermaye; kurumların üç aylık hesap özetlerindeki fiilen ödenmiş veya Türkiye'ye ayrılmış ve ödenmiş sermayelerinden zararın yedek akçelerle karşılanmayan kısmı düşüldükten sonra kalan tutardır.

s) Yedek akçeler; Türk Ticaret Kanunu ve ilgili kanunlar ile kurumların ana sözleşmelerine göre ayrılan ve kurumun üç aylık hesap özetlerinde görülen yedek akçeler ile yeniden değerleme fonları toplamından, varsa zararın düşülmesi sonucunda elde edilen tutardır.

Yukarıdaki hükümler dışında kâr-zarar hesaplamasına ilişkin ilkelerin belirlenmesi Kurum'un önerisi, Banka'nın olumlu görüşü ve Müsteşarlığın onayına bağlıdır.

Kurumlar'ın kurucularının müflis olmamaları veya yüz kızartıcı suçlardan mahkumiyetlerinin bulunmaması şarttır.

Madde 4-Bu tebliğe göre çalışmak için kurulacak anonim şirketlerde hisse senetlerinin;

1- Nama yazılı olarak ve nakit karşılığında çıkarılması,

2- İtibari değerlerinin 100.000 TL.'den aşağı olmaması, zorunludur.

3- Türkiye'de mukim olmayan ortaklar sermayenin tümüne de sahip olabilirler; bu kişilerin paylarını Türkiye'de mukim kişilere devretmeleri halinde, elde ettikleri hasılat, cari kur üzerinden dövize çevrilerek 5 yıl süreyle Türk Parası Kıymetini Koruma mevzuatına göre bloke edilir.

Madde 5-Kurucular 83/7506 sayılı Karar ve bu tebliğ hükümlerine göre Banka'nın olumlu görüşü ve Müsteşarlığın teklifi üzerine Bakanlar Kurulu'ndan izin almaya mecburdurlar.

Kurucular izin almak için Banka'ya yazılı olarak başvururlar. Başvuruya ilişkin esas ve şekiller Banka'ca belirlenir.

Kurulduktan Sonra Verilecek Beyannameler

Madde 7-Kurumlar'ın açacakları her şube için Banka aracılığı ile Müsteşarlık'tan izin almaları mecburidir.

Şubelerinden bir veya birkaçının faaliyetini tatil veya tasfiye etmek isteyen Kurumlar, durumu bu husustaki yönetim kurulu kararının alındığı tarihten itibaren en geç 15 gün içinde Banka kanalıyla, Müsteşarlığa bildirmeye mecburdurlar.

Madde 8-6'ncı madde gereğince yapılan başvuru üzerine Banka, alakalıların işbu tebliğde yazılı şartları yerine getirip getirmediklerini, Kurum'un faaliyetlerini yürütmek üzere mevzuatın gerekli gördüğü özelliklere sahip bulunup bulunmadığını tetkik ederek durumları uygun bulunanlara, beyanname verilme tarihini takip eden en geç bir ay içinde gerekli faaliyet iznini verir. Banka faaliyetine izin verdiği Kurum'u Müsteşarlığa bildirir.

Yapılan inceleme sonunda durumları uygun bulunmayanlara, noksanlıklarını gidermek için iki aylık bir müddet verilir. Bu müddet içinde noksanlıklarını gideremeyenlerin müracaatları reddedilmiş olur.

Yukarıdaki hükümlere göre izin almış Kurumlar'ın faaliyet göstermelerinde sonradan sakınca görülmesi halinde, Banka'nın görüşü alınarak, Müsteşarlığın talebi ve Bakanlar Kurulu'nun kararı ile, ilgili Kurum bütün teşkilatı veya çeşitli şubeleri itibariyle daimi veya geçici olarak faaliyetten men olunabilir.

1.000.000 TL. den az paya sahip hissedarlar paylarını birleştirerek ve ortaklardan birine vekalet vermek suretiyle oy hakkına sahip olabilirler.

İdare meclisi başkan ve üyeleri ile birinci derecede imza yetkisine sahip olanlar vekil olarak oy kullanamazlar. Bu fıkra dışında kalan kişilerin vekil olarak kullanacakları oy sayısı ile kendi oyları toplamı sermayenin onda birine tekabül eden miktarı geçemez.

İdare Meclisi'nce gerekli görüldüğü takdirde bu defterler ayrıca, hukuki belge niteliği taşımaksızın, ikinci nüsha olarak yabancı dille de tutulabilir.

Madde 12-Kurum'un icrai faaliyetleri İdare Meclisi'nce atanan bir Genel Müdür tarafından yürütülür.

Genel Müdür bu kararların yürütülmesinden İdare Meclisi'ne karşı sorumludur.

Genel Müdür İdare Meclisi'nin tabii üyesidir. İdare Meclisi toplantılarında oy kullanamaz.

Genel Müdür veya yardımcılarından en az birinin Türkiye'de mukim veya Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olması zorunludur.

Madde 13-Denetleme kurulu üç üyeden oluşur ve genel kurul tarafından seçilir.

Kurum hesaplarını tutmak için gerekli teknik önlemleri almak zorundadır. 8 nci madde uyarınca faaliyet izni verilebilmesi için bu tedbirlerin alındığının belgelenmiş olması aranır.

Kurum, Türk Ticaret Kanunu'nun 68 nci maddesi ve Vergi Usul Kanunu gereğince saklanması mecburi olan defter ve diğer hesap ve kağıtları Müsteşarlığın belirleyeceği esaslar dahilinde mikrofilm şeklinde muhafazaya yetkilidir.

Madde 15-Türk Lirası veya tebliğlerle belirlenecek esaslar dahilinde döviz cinsinden açılabilen ve istenildiğinde kısmen veya tamamen her an geri çekilebilme özelliği taşıyan, karşılığında hesap sahibine faiz, kâr veya her ne nam altında olursa olsun bir bedel ödenmeyen ve Tasarruf Mevduatı Sigorta Fon'u kapsamına girmeyen fonların oluşturduğu hesap türüdür.

Madde 16-Cari hesaplar, Kurum hesaplarından ve katılma hesaplarından müstakil olarak ve kendi içinde de Türk Lirası hesapları ile döviz hesapları şeklinde ayrı ayrı muhasebeleştirilir ve işletilir. Kurum, bu hesapta biriken fonların işletilmesinden doğan kâr veya zararı kendi hesabına intikal ettirir.

Cari hesap alacakları, yatırmış oldukları fonların tamamı için bu fonu kabul etmiş olan Kurum'un sermaye ve ihtiyatları ile cari hesaplar karşılığı aktifleri üzerinde birinci sırada imtiyazlı alacaklıdırlar.

Kurum'un cari hesaplara kabul edebileceği azami fon tutarı Banka tarafından tesbit edilir.

Bu hesaplardan bir gerçek veya tüzel kişiye kullandırılabilecek fon tutarı Banka tarafından belirlenir. Bu hesaplarda biriken dövizler ayrıca Türk bankaları nezdinde veya uluslararası para ve ticaret piyasalarında da kullanılabilir.

Madde 18-Kurum'a, "Kâr ve Zarara Katılma Hesabı Akdi" karşılığında Türk Lirası veya döviz cinsinden yatırılan fonların kullanılmasından doğacak kâr ve zararlara katılma sonucunu doğuran, gerçek ve tüzel kişilerce yatırılan, fonlardır. Bu tür hesaplar asgari 100.000 TL. ile açılabilir.

Madde 19-Katılma hesapları aşağıdaki özelliklere sahiptir:

c) Bu hesaplardaki fonlar "Birim Hesap Değerleri" üzerinden muhasebeleştirilir ve Kurum Hesaplarında gösterilmezler. Bu hesaplarla ilgili olarak Kurum'ca yılda 6 aylık devreler itibariyle iki defa hesap vaziyeti tanzim edilip kamuya duyurulması zorunludur.

e) Bu hesapların işletilmesinden doğacak tüm masraflar Kurum'ca karşılanır.

g) Bu hesaplarda biriken fonlar Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu kapsamına girmezler.

Madde 20-Bu hesaplarda biriken fonların kullanım yerleri aşağıda sayılmıştır:

b) Blokaj dışı kalan fonlar gerçek ve tüzel kişilere, aşağıdaki şekillerde kullandırılır.

-Üretim Desteği Sağlanması: İşletmeleri için gayrimenkul, ham ve yarı mamul maddeler ile teçhizat ve makina temini amacıyla başvuranlara gerekli madde, teçhizat ve gayrimenkulleri üçüncü şahıslardan peşin satın alıp, vadeli satması şeklinde olur.

Kurum'un satın alma ve satma akdini sözleşme serbestisi dahilinde aynı anda tamamlaması şarttır.

-Kâr ve Zarara Katılma Yöntemi ile Fon Kullandırma :

-Kira Akdi (Leasing):

Mal ve hizmet üretiminde kullanılacak teçhizatın, mülkiyet Kurum'da kalmak koşulu ile sözleşme serbestisi dahilinde işletmelere, kiraya verilmesidir.

-Mal Karşılığı Olan Vesaikin Alım-Satımı Yoluyla Fon Kullandırma:

Bu tür fon kullandırma dış ticaret rejimi ile izin verilen hususlar için sözkonusudur.

Kurum'la, Fon kullanan arasında, mal karşılığı vesaikin, Kurum'ca peşin satın alınması ve vadeli olarak fon kullanana daha yüksek bir fiyattan geri satılmasını düzenleyen bir akit imzalanır.

c) Yukarıdaki şekillerde kullandırılamayan fonlar bankalarda tutulabilir.

d) Kurum, ikinci faaliyet yılından itibaren, katılma hesaplarında biriken fonların, yıllık ortalama olarak, asgari yüzde 25'ini döviz sağlayıcı faaliyetlere tahsis etmek zorundadır.

e) Her bir vade grubunda toplanan fonlardan, tek bir gerçek veya tüzel kişiye kullandırılabilecek azami miktar Banka tarafın-dan belirlenir.

Döviz olarak yatırılan meblağların bu şekilde çekilen kısmı 30'uncu madde hükmüne göre transfer edilir.

Madde 23-Vade bitimini takip eden beş işgünü içinde kapatılmayan hesapların vadesi, aynı vade ile yenilenmiş sayılır. Hesabın vadesinde yenilenmeyeceği Kurum'a önceden ihbar edilebilir. Hesabın kapatılması durumunda hesap sahibinin talep edebileceği miktar, hesabın vadesinin bittiği gündeki Birim Hesap değeri kadardır.

Kurum 10 yıllık zaman aşımına konu olacak hesap alacaklılarını uyarmak amacıyla yılda iki defa, 10 yıllık süre bitimine en çok bir yıl kalmış hesapları bir liste halinde hazırlayarak şubelerinde muhafaza eder, bu listelerin inceleme için hazır bulundurulduğu Türkiye'de yayımlanan en yüksek tirajlı beş gazeteden birinde ve ayrıca Kurum'un lüzumlu göreceği iller ve ülkelerde ilan edilir.

Küçükler adına ve yalnızca bunlara ödeme yapılmak kaydıyla açtırılan hesaplarda, maddede yazılı zamanaşımı süreleri küçüğün reşit olduğu tarihte işlemeye başlar

Madde 25-Kurumlar aşağıdaki faaliyetlerde de bulunabilirler:

a) Kasa kiraya vermek,
b) Havale ve transfer işlemleri yapmak,
c) Fizibilite etüdleri hazırlamak,
d) Banka'ca uygun görülecek diğer iş ve hizmetler.

Kurumlar, Banka aracılığı ile Müsteşarlıktan özel izin almak koşuluyla aşağıdaki faaliyetlerde de bulanabilirler. Bu faaliyetlere ilişkin esas ve şartlar, izin verilirken Müsteşarlık'ça ayrıca belirlenir:

a) Teminat mektubu vermek,
b) Bu tebliğde düzenlenmiş hususlar dışındaki şartlarla ortaklık kurmak,
c) Ticari amaçla mülk alım-satımında bulunmak,
d) Katılma hesaplarında biriken fonlarla tarımsal endüstri alanında işletmeler kurmak ve çalıştırmak,
e) Özel projelerin finansmanı için ve münhasıran o işe tahsis edilmek üzere müstakil hesaplarda fon toplamak.

Bu hususlar dışında kâr ve zararın hesaplanması ve bunun denetlenmesi usulleri "Kâr ve Zarara Katılma Yatırım Akdi"nde taraflarca belirlenir.

Bu işlemlerle ilgil olarak Türk Ticaret Kanunu'ndan ve Vergi Kanunları'ndan doğan tüm mükellefiyetler, fon kullanan gerçek ve tüzel kişilerin mükellefiyet ve sorumluluğunda kalır.

Madde 27-Kurumlar döviz pozisyonu tutabilir ve kambiyo işlemleri yapabilirler; pozisyonun takip ve kullanılması ile ilgili esas ve şartlar Müsteşarlık'ça belirlenir.

Madde 28-Kurum'un elde ettiği net kârdan Türkiye'de mukim olmayan sermaye sahiplerine isabet eden miktarların tamamı veya bir kısmı Kurum'un talebi ve Müsteşarlığın kararı ile sermayeye ilave edilebileceği gibi mevcut mevzuat çerçevesinde diğer işletmelere ve alanlara da yatırılabilir.

Kurumlar, ana faaliyet konuları para ve sermaye piyasaları ile sigortacılık olan ve bu konularda özel kanunlarına göre izin ve ruhsat ile faaliyet gösteren mali kurumlar dışındaki bir ortaklığa, bedelsiz olarak edindikleri hisseler dahil, özkaynaklarının en fazla % 15 i oranında iştirak edebilirler. Bu tür ortaklıklara yatıracakları kaynakların toplamı kurum özkaynaklarının % 60 ını aşamaz.

İştirak olunan ortaklığın sermayesinin % 10 undan az olan iştirak tutarları ikinci fıkradaki % 60 limitinin hesabında dikkate alınmaz.

Kurumlar ve sermayelerinin % 50 sinden fazlasına sahip oldukları iştirakleri; kamu kuruluşu şeklinde olanlar hariç kurum sermayesinin % 10 undan fazlasına sahip olan ortakların, yönetim kurulu başkanı ve üyelerinin, genel müdür ve genel müdür yardımcılarının ayrı ayrı ya da birlikte sermayelerinin % 25 inden fazlasına sahip oldukları ortaklıklara iştirak edemezler.

Özel Finans Kurumları Kurulması Hakkında 83/7506 sayılı Kararname Eki Karar'a dayanılarak yürürlüğe konulan standart rasyoları tutturamayan kurumlar, hiçbir surette yeni iştirak edinemezler.

a) Paylarına isabet eden net kârlar,

c) Sermaye paylarını kısmen veya tamamen satarak elde ettikleri ve satış günündeki kur üzerinden dövize çevrilerek 5 yıl süreyle bloke edilen ve bu sürenin dolmasını müteakip transfer hakkı doğan hasılat.

Dövizle ödeme yapan yurt dışında mukim hesap sahipleri ve yurt dışında çalışarak döviz geliri elde eden Türk uyruklu hesap sahiplerinin alacaklı oldukları tutarlar yurt dışına serbestçe transfer edilebilir.

Transfere ilişkin sair konularda yürürlükteki mevzuat hükümleri uygulanır.

Müsteşarlık gerekli gördüğü takdirde, transferi istenen kârlara ilişkin vergi beyannamelerini ve kayıtları inceletebilir ve diğer meblağların kurum defter ve kayıtları ile tasfiye sonuçlarına uygunluğunu her zaman inceleme hakkını haizdir.

Madde 31-Kurum'ların işlem ve hesapları Banka'ca denetlenir. Müsteşarlık her zaman bu Kurum'larda denetleme yetkisine haizdir.

Madde 32-31'inci madde gereğince yapılan denetlemeler sonucunda, Kurum'ların mevzuat ve işletme amaç ve ilkelerine aykırı durum ve işlemleri tespit edildiğinde, Banka'nın da görüşü alınarak Müsteşarlık'ça uygun bir süre verilerek, kanun ve işletme amaç ve ilkelerine uygunluğun sağlanması istenir.

1- Kurum'un durumu mevzuat ve işletme amaç ve ilkelerine uygun bulunursa, Kurum'a belirlenecek süre içerisinde kendi kendini tasfiye etmesi bildirilir. Tasfiye, en çok iki yıl içinde, Müsteşarlık veya görevlendireceği bir bankanın gözetiminde yapılır.

2- Kurum'un durumunun mevzuat ve işletme amaç ve ilkelerine uygun olmadığı tespit edildiği takdirde veya Kurum'un belirlenen süre içinde kendi kendini tasfiye edememesi halinde; Başbakanlık Bakanlar Kurulu'na tedrici tasfiye kararı alınması için başvurur.

Kurum'un tedricen tasfiyesi Müsteşarlığın belirleyeceği bir banka tarafından yürütülür. Tedrici tasfiye işlemleri her altı ayda bir düzenlenen raporla Banka ve Müsteşarlığa bildirilir.

Tasfiye karar ve işlemlerinde Türk Ticaret Kanunu, İcra İflas Kanunu ve diğer mevzuatın tasfiye ile ilgili hükümleri uygulanmaz. Tasfiye konusunda uygulanacak usuller Müsteşarlık'ça belirlenir.

B) Tasfiye işlemleri Cari Hesaplar, Katılma Hesapları ve Kurum Hesapları için ayrı ayrı yürütülür.

1- Cari Hesapların Tasfiyesi:

Tasfiyeye giren Kurum'un mevcut sermayesi ve ihtiyatları karşılığı aktifleri ile Cari Hesaplar'ı karşılığı aktifler öncelikle Cari Hesaplar'dan doğan yükümlülüklerinin karşılanmasına tahsis olunur.

2-Katılma Hesaplarının Tasfiyesi:

Bu hesaplarda tasfiye her vade gurubu için ayrı ayrı yapılır, ancak döviz olarak tutulan hesapların tasfiyesi ayrıca sonuçlandırılır.

Döviz hesabında mevcut aktifler ile Türk Lirası hesaplarındaki her vade gurubunda mevcut aktifler ilgili Katılma Hesabı sahiplerine "Birim Hesap Değerleri" üzerinden ödenmek koşuluyla tasfiye ile görevli bankaya devredilir.

3-Kurum Hesaplarının Tasfiyesi:

Kurum'un Cari Hesapların ödenmesine ilişkin taahhütleri dolayısıyla tahsis edilenler dışında kalan aktifleri, Kurum'un diğer alacaklılarına ödenir. Bütün bu işlemler sonucunda kalan aktifler, ortaklar arasında sermaye paylarına göre pay edilir.

Tasfiyeyle yükümlü bankanın bu iş için yaptığı masraflar, tasfiyeye tabi Kurum'un Cari ve Katılma Hesapları dışında kalan aktiflerinden karşılanır. Kurum Hesaplarında mevcut Fon'lar masrafları karşılayamadığı durumlarda, arta kalan kısım için ortaklar şahsen ve müteselsilen sorumludurlar.

Madde 34-Bakanlar Kurulu'nca Kurum'lara ilişkin olarak çıkarılan kararnamelere ve bu kararnamelere bağlı olarak çıkarılacak tebliğlere aykırı davranışlardan dolayı kovuşturma yapılması, Banka'nın da görüşü alınarak, Müsteşarlık'ça Cumhuriyet Savcılığı'na yazılı başvuruda bulunulması suretiyle olur. Bu başvuru ile Müsteşarlık aynı zamanda müdahil sıfatını kazanır.

Bakanlar Kurulu'nca, Kurum'lara ilişkin olarak çıkarılan kararnamelere ve Müsteşarlık ve Banka tarafından yayımlanan tebliğlere aykırı fiillerin işlendiğine dair bilgi edinen Cumhuriyet Savcıları, Müsteşarlığa bildirerek durumunun incelenmesin isteyebilirler.

Madde 35-Bu Tebliğ 19 Şubat 1984 tarihinde yürürlüğe girer.