Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasından:

Umumi Disponibilite Hakkında Tebliğ2

Sıra No: 96/1

(22.7.1996 tarih ve 22704 Mük. sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır.)

Amaç ve Kapsam

Madde 1- Bu Tebliğin amacı, 1211 sayılı Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Kanunu'nun 40-II-a maddesine istinaden, Türkiye’de kurulmuş veya şube açmak suretiyle Türkiye’de faaliyet gösteren bankaların taahhütleri ve bu taahhütler karşılığında bulundurmak zorunda oldukları disponibl değerlere ilişkin esas ve şartları belirlemektir.

Münhasıran kıyı bankacılığı yapanlar hariç serbest bölgelerde faaliyette bulunan bankalar da bu Tebliğ hükümlerine tabidir.

İller Bankası, Türkiye İhracat Kredi Bankası, Türkiye Sınai Kalkınma Bankası, Türkiye Kalkınma Bankası ve Sınai Yatırım ve Kredi Bankası bu Tebliğe tabi değildir.

Taahhütler

Madde 2-a) Mevduata İlişkin Taahhütler;

Bankaların, Türk Lirası ve yabancı para mevduat, altın depo hesapları ve yurt dışındaki şubeleri adına kabul ettikleri mevduat tutarları mevduata ilişkin taahhütleri oluşturur.

Yurtiçi bankalararası mevduat, Tek Hazine Sistemi çerçevesinde açılan Hazine Cari Hesabı ile Memurlar ve İşçiler ile Bunların Emeklilerine Konut Edindirme Yardımı Yapılması Hakkındaki 3320 sayılı Kanun uyarınca açılan hesaplar disponibilite kapsamı dışındadır.

b) Mevduat Dışı Pasif Hesaplara İlişkin Taahhütler;

Bankaların ay sonları itibariyle çıkarılacak bilançolarının mevduat dışı Türk Lirası ve Yabancı Para Pasif Hesapları, mevduat dışı pasif hesaplara ilişkin taahhütlerini oluşturur.

Disponibiliteye esas taahhütlerin hesabında, aşağıdaki Türk Lirası ve yabancı para cinsinden hesaplara ait tutarlar taahhüt kapsamı dışında tutulmuştur.

1) Özkaynaklar (Ödenmiş Sermaye, Kanuni Yedek Akçeler, İhtiyari Yedek Akçeler, Banka Sabit Kıymet Yeniden Değerleme Fonu, Menkul Kıymetler Değer Artış Fonu, İştirakler ve Kuruluşlar Sabit Kıymet Yeniden Değerleme Karşılığı, Kredi ve Diğer Alacaklar Değerleme Fonu ile Karın toplanması veya Zararların düşülmesi sonucu kalan tutar),

2) Sermaye yeterliliği rasyosunun hesaplanmasında dikkate alınan sermaye benzeri krediler,

3) Pasifte yer alan Karşılıklar (Krediler Serbest Karşılığı, Kıdem Tazminatı Karşılığı, Banka Sosyal Yardım Sandığı Varlık Açıkları Karşılığı, Sabit Kıymet Yenileme Fonu Karşılığı, Kurumlar Vergisi Karşılığı, Gelir Vergisi Karşılığı, Diğer Karşılıklar, Tazmin Edilmemiş ve Nakde Dönüşmemiş Gayrinakdi Krediler Özel Karşılığı),

4) Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Özel Hesapları karşılığı,

5) Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası kredileri,

6) Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Bankalararası Para Piyasasından alınan borçlar,

7) Yurtiçi Bankalardan Kullanılan Krediler,

8) Fonlar ve Fonlardan Kullandırılan Kredi Karşılıkları,

9) Faiz ve Gider Reeskontları,

10) 3917 sayılı Yasanın Geçici 7 nci maddesi gereğince Sosyal Sigortalar Kurumu tarafından T. Emlak Bankası'na devredilecek taşınmazlar nedeniyle, T. Emlak Bankası'nın Hazineye olan borç tutarı,

11) T. Emlak Bankasınca inşa ettirilen konutlardan satışı yapılacaklar için alınan peşinatlar ile yıl içinde peşin veya vadeli olarak satışı yapılan ancak tapu devir ve ferağ işlemleri yapılamadığı için aktiften çıkışı sağlanamayan gayrimenkullerin satış taksit tutarları,

12) İnşa edilecek veya inşa edilmekte olan gayrimenkul projelerinin finansmanında kullanılmak üzere ihraç edilen gayrimenkul sertifikası bedelleri,

13) Ertelenmiş Vergiler.

c) Pozisyon Aşımına İlişkin Taahhütler,

T.C. Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından hazırlanan "Yabancı Para Net Genel Pozisyon/ Sermaye Tabanı" Standart Rasyosuna ilişkin Tebliğ gereğince, net genel pozisyonun sermaye tabanına oranı, haftanın herhangi bir günü sözkonusu Tebliğ’de belirtilen oranı aşan bankaların, haftalık olarak Pazartesi gününden Pazar günü bitimine kadar geçen 7 günlük süre içerisindeki en yüksek aşan kısma karşılık gelen ve Türk Lirası ya da döviz temin etme yükümlülüğünü gösteren net genel pozisyon açıkları tutarıdır.

Disponibilite Oranları

Madde 3- Bankalar, taahhütleri karşılığında aşağıda gösterilen oranlarda diponibl değer bulundurmakla yükümlüdürler.

a) Türk Lirası Mevduatta,

Bankaların Türk Lirası mevduatları için bulunduracakları disponibilite oranı, % 2 si Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası nezdinde Türk lirası vadesiz serbest tevdiat, kalanın asgari % 4’ü senet, azami % 2’si kasalarda bulundurulan nakit olmak üzere toplam % 8’dır.

b) Yabancı para mevduatta,

Bankaların yabancı para mevduatları için bulunduracakları disponibilite oranı, , asgari % 1’i senet, azami % 2’si kasalarda bulundurulan konvertibl efektif olmak üzere toplam % 3’dür.

c) Altın depo hesaplarında,

Bankaların altın depo hesapları için disponibilite oranı, % 0’dır.

d) Mevduat Dışı Türk Lirası Pasif Hesaplarda,

Bankaların mevduat dışı Türk Lirası pasif hesapları için bulunduracakları disponibilite oranı, % 6’sı Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası nezdinde Türk Lirası vadesiz serbest tevdiat, kalanın asgari % 4’ü senet, azami % 2’si kasalarda bulundurulan nakit olmak üzere toplam % 12’dür.1

e) Mevduat Dışı Yabancı Para Pasif Hesaplarda,

Bankaların mevduat dışı yabancı para pasif hesapları için bulunduracakları disponibilite oranı, % 11’i Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası nezdinde ABD Doları, Alman Markı, İsviçre Frangı, İngiliz Sterlini, Fransız Frangı, Hollanda Florini ve Euro cinsinden serbest tevdiat, kalanın asgari % 1’i senet, azami % 2’si kasalarda bulundurulan konvertıbl efektif olmak üzere toplam % 14’dür.

f) Pozisyon Aşımlarında,

Bankaların pozisyon aşımlarına ilişkin taahhütleri için bulunduracakları disponibilite oranı, tamamı Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası nezdinde Türk Lirası vadesiz serbest tevdiat olmak üzere %100’dür.

Madde 4- Disponibl Değer Olarak Kabul Edilecek Senetler

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası nezdinde bankalar adına açılan hesaplarda serbest olarak bulundurulan mülkiyeti bankalara ait, Devlet İç Borçlanma Senetleri ile Kamu Ortaklığı İdaresi, Kamu Ortaklığı Fonu ve Özelleştirme İdaresi Başkanlığı tarafından çıkarılan senetler disponibl değer olarak kabul edilir.

Bu Tebliğ gereğince disponibl değerler arasında yer alacak olan senetler Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nca senet tipleri ve vadeleri itibariyle açıklanan fiyatlardan günlük olarak değerlendirilir.

Disponibiliteye Sayılmayan Değerler

Madde 5- Bankaların, 3182 sayılı Bankalar Kanununun 33’ncü maddesi gereğince Kanuni Yedek Akçeler Karşılığı Devlet Tahvili Hesabına yatırdığı paralar disponibl değer olarak sayılmaz.

Taahhütlerin ve Disponibl Değerlerin Hesaplanması ve Süresi

Madde 6- Bu Tebliğ’in 2’nci maddesinin (a) ve (b) fıkralarında belirlenen taahhütler aylık bilanço tarihi itibariyle, (c) fıkrasındaki taahhütler sözü geçen fıkrada belirtilen esaslar çerçevesinde haftalık olarak hesaplanır.

Bankalar, 2’nci maddenin (a) ve (b) fıkralarında belirlenen taahhütlerin hesaplandığı ayı takip eden ayın bitimini izleyen ilk Cumartesi gününden, (c) fıkrasında belirlenen taahhütlerin hesaplandığı haftayı takip eden Cumartesi gününden başlayarak, 7 günlük sürelerde bu Tebliğde öngörülen oranlarda ortalama disponibl değer bulunduracaklardır.

Disponibl değerlerin hesaplanmasında, günlük değerlerin haftalık ortalamaları esas alınır.

Bu Tebliğ gereğince disponibl değer olarak tutulan yabancı para serbest tevdiat ile kasalarda bulundurulan konvertibl efektiflerin Türk Lirası karşılığının hesaplanmasında taahhütlerin hesaplandığı bilanço tarihindeki gösterge niteliğindeki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz ve efektif alış kurları, taahhütlerin Türk Lirası karşılıklarının hesaplanmasında ise bankaların bilanço hazırlanmasına esas döviz kurları ve altın alış fiyatı esas alınır.

Müeyyide Uygulaması

Madde 7- Disponibilite yükümlülüğünü tam olarak yerine getirmeyen veya disponibilite cetvellerinde yeralan taahhütler ve disponibl değerler ile aylık bilançolar, diğer mali tablolar ve bankalara ait Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nda bulunan hesaplar dikkate alınarak yapılacak incelemeler sonucu tespit olunacak taahhütler ve disponibl değerler arasında farklılık bulunan bankalara, gerçekleştirmedikleri kısım üzerinden, ortalama disponibl değerlerin alındığı haftanın Cuma günleri itibariyle Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası nezdinde yürütülmekte olan bankalararası para piyasasında oluşan bir gecelik azami faiz oranının 1.50 katsayı ile çarpımı sonucu bulunacak oranda 7 günlük cezai faiz uygulanır.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası umumi disponibilite yükümlülüklerini sürekli olarak yerine getirmeyen bankalar hakkında gerekli idari tedbirleri alabilir.

Bildirim

Madde 8- Bankalar, bulundurdukları disponibl değerler ile esas alınan taahhütlere ilişkin bilgileri, Merkez Bankasının belirlediği formatlara uygun olarak, süresi içerisinde Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’na göndereceklerdir.

Geçici Madde- 27.1.1995 tarih ve 22184 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 2 sıra No’lu Tebliğ gereğince ilave 1 puanlık Türk Lirası serbest Tevdiat tutarları için bu Tebliğ’in yayım tarihi itibariyle tahakkuk ettirilen faizler öncelikle, varsa bankaların kanuni karşılık borçlarına mahsup edilir. Kanuni karşılık borcu bulunmayan veya mahsuptan sonra alacağı kalan bankalara sözkonusu alacakları, bu Tebliğ’deki oranların uygulanmaya başladığı ilk cetvelden başlamak üzere 52 haftada ve eşit taksitler halinde iade edilir. Borçlu kalan bankaların yükümlülükleri de aynı yönteme göre tesis edilir.

Geçici Madde 1- Bankaların, Türk Lirası Mevduat ve Mevduat Dışı Türk Lirası Pasif hesaplar için Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası nezdinde bulundurmaları gereken Türk Lirası serbest tevdiatın hesaplanmasında, bu Tebliğin 6 ncı maddesinde belirtilen disponibl değerlerin hesaplanma süresi, 25/11/2000 - 5/1/2001 tarihleri arasındaki 6 haftalık sürede 30/9/2000 Bilançosuna ilişkin 4 üncü ölçümleme haftası olan 25/11/2000 - 1/12/2000 haftası ve 31/10/2000 Bilançosuna ilişkin ölçümleme haftaları tek bir disponibl değer hesaplama haftası olarak esas alınır.2

Yürürlükten Kaldırılan Tebliğler

Madde 9- 5.1.1995 tarih ve 22162 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Umumi Disponibilite Hakkında 1 Sıra No.lu Tebliğ ve bu Tebliğ’de değişiklik yapan tebliğler ile kanuni karşılık yükümlülükleri süresinde yerine getirmeyen bankalara uygulanacak müeyyidelere ilişkin, 5.3.1988 tarih ve 19745 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Tebliğ ve bu Tebliğ’de değişiklik yapan tebliğler yürürlükten kaldırılmıştır.

Yürürlük

Madde 10- Bu Tebliğ’in geçici maddesi yayımı tarihinde, diğer maddeleri ise 30.6.1996 tarihli bilançonun 2 nci ölçümleme dönemi olan 10-16.8.1996 tarihlerini içerir haftadan başlamak üzere yürürlüğe girer.

2000/3 Sıra No'lu Tebliğin yürürlük maddesi.

Madde 2- Bu Tebliğ 30.11.2000 tarihli bilançonun 2 nci ölçümleme dönemi olan 13-19 Ocak 2001 tarihlerini içerir haftadan başlamak üzere yayımı tarihinde yürürlüğe girer. 1

1 25 Kasım 2000 tarih ve 24241 Sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 2000/3 Sıra No’lu Umumi Disponibilite Hakkında Tebliğler ile güncelleştirilmiştir Yürürlük tarihi için yukarda metni verilen 2000/3 Sıra Nolu Tebliğin 2. maddesine bakınız.

2 Yayımı tarihinde yürürlüğe girmek üzere 28 Kasım 2000 tarih 24244 Sayılı Resmi Gazetede Yayımlanan 2000/4 Sıra Nolu Tebliğ ile ilave edilmiştir.